O sétimo selo: Bergman ante a morte e o silencio

Cando o silencio de Deus pesa máis ca a espada, só queda o xadrez coa Morte. Estreada en 1957, O sétimo selo non é só unha película: é unha interrogación filmada, unha meditación sobre o baleiro que deixa a fe cando a dor o ocupa todo. Bergman, a través dunha Suecia medieval asolada pola peste, dá forma á angustia existencial dun tempo sen certezas. Cabaleiros que regresan, bufóns que len os sinais do ceo, corpos que caen e miradas que preguntan. A cámara avanza entre símbolos e preguntas sen resposta, buscando —como nós— unha fenda de luz no medio da escuridade.

Sinopse de O sétimo selo

O sétimo selo sitúase na Suecia do século XIV, durante a época da Peste Negra. O cabaleiro Antonius Block (Max von Sydow) e o seu escudeiro Jöns (Gunnar Björnstrand) regresan das Cruzadas e atopan a súa terra devastada pola peste e o medo á morte.

Na praia, Block é sorprendido pola Morte (Bengt Ekerot), que vén reclamar a súa vida. O cabaleiro, nun intento por gañar tempo e atopar respostas ás súas preguntas existenciais antes de morrer, propón á Morte xogar unha partida de xadrez. A partida desenvólvese ao longo da película, intercalándose coas experiencias e os encontros de Block e Jöns nunha Suecia sombría e desolada.

Durante a súa viaxe, atopan aldeas afectadas pola peste, flagelantes, cazadores de bruxas e un grupo de actores ambulantes, Jof (Nils Poppe) e Mia (Bibi Andersson), xunto co seu bebé. Block atopa consolo e esperanza na sinxeleza e na alegría desta pequena familia.

A partida de xadrez coa Morte convértese nunha metáfora da busca de sentido da vida fronte á inevitabilidade da morte e da presenza do mal no mundo. Block cuestiona a existencia de Deus, a natureza da fe e o significado da vida antes de enfrontarse ao seu destino final. O sétimo selo é unha alegoría medieval sobre a mortalidade, a fe e a condición humana, filmada cunha estética visual poderosa e simbólica.

A contraluz: cousas que igual non sabías de O sétimo selo

O sétimo selo  está baseada na obra de teatro «Pintura sobre táboa» («Trämålning») escrita polo propio director Ingmar Bergman. A obra tiña unha estrutura máis sinxela, e Bergman expandiu os temas e os personaxes para a versión cinematográfica.

Unha das películas máis icónicas de Ingmar Bergman: O sétimo selo é considerada unha das obras máis emblemáticas e influentes da filmografía de Ingmar Bergman. A súa exploración de temas existenciais e a súa estética visual distintiva convertérona nunha referencia do cine de autor.

A imaxe do cabaleiro xogando ao xadrez coa Morte converteuse nunha das escenas máis famosas e parodiadas da historia do cinema, simbolizando a loita do ser humano contra a inevitabilidade da morte.

Aínda que xa traballaran xuntos anteriormente, O sétimo selo marcou o inicio dunha longa e fructífera colaboración entre o actor Max von Sydow e o director Ingmar Bergman, que continuou en numerosas películas posteriores.

Aínda que ambientada na Idade Media, a película tamén pode interpretarse como unha reflexión sobre a época na que foi realizada (a década de 1950), marcada pola Guerra Fría e o temor á aniquilación nuclear, o que xeraba un sentimento de ansiedade e cuestionamento sobre o futuro da humanidade.

Cámara e acción!

Para afondar nese mundo de silencios densos, diálogos cheos de inquedanza e rostros que falan máis coas olladas ca coas palabras, sentamos a falar con Suso, vello coñecido e cinéfilo confeso, que leva anos revisitando a filmografía de Bergman coma quen regresa a un soño recorrente.

—Suso, que significa para ti  O sétimo selo ? E, sobre todo, que representa esta película na carreira cinematográfica de Bergman?

—Para min é unha obra fundamental, case iniciática. Foi a primeira vez que vin a morte representada non como unha ameaza ou un castigo, senón como unha presenza inevitable, case familiar. A película fíxome pensar que o cinema podía ser filosofía, poesía e revelación todo á vez.

No que respecta á traxectoria de Bergman, O sétimo selo  selo marca un antes e un despois. É a súa declaración de intencións: a vontade de explorar a angustia existencial, o silencio de Deus, a busca de sentido nun mundo roto. É unha película valente, formalmente austera pero espiritualmente inmensa. Aquí comeza o Bergman que todos recoñecemos: o que non ten medo de preguntar o que ninguén quere escoitar.

A partida de xadrez entre o cabaleiro e a Morte é a estrutura central da película. Que cres que simboliza este xogo?

O xadrez simboliza a loita do cabaleiro contra o inevitable, a súa tentativa desesperada de gañar tempo para atopar respostas ás súas preguntas existenciais. Cada movemento no taboleiro representa unha etapa da súa busca de significado e de fe nun mundo marcado pola dor e a incerteza.

Ao longo da súa viaxe, o cabaleiro Block atopa a diferentes personaxes que representan distintas actitudes ante a vida e a morte. Podes falar dalgúns deles e do que aportan á historia?

Atopa ao escudeiro Jöns, cínico e pragmático, que se burla das crenzas relixiosas e se centra na realidade terrenal. Tamén coñece á familia de cómicos, Jof e Mia, que representan a inocencia, a alegría e a beleza simple da vida. Cada un destes encontros obriga ao cabaleiro a confrontar diferentes perspectivas sobre a existencia.

A película está ambientada nunha época de gran sufrimento e incerteza debido á peste negra. Como cres que este contexto histórico inflúe na temática da película?

O contexto da peste negra intensifica a sensación de precariedade da vida e a omnipresenza da morte. A enfermidade e a miseria que rodean aos personaxes fan que as preguntas sobre o sentido da existencia e a posibilidade dunha vida despois da morte sexan aínda máis urxentes e relevantes.

Bergman utiliza unha gran cantidade de simbolismo relixioso e iconografía medieval na película. Podes destacar algún símbolo que che pareza especialmente significativo?

Entrevistado (simulado): A figura da Virxe María, a procesión dos flagelantes, as representacións do Xuízo Final… todos estes elementos subliñan a importancia da fe e da relixión na sociedade medieval, pero tamén a crise de crenzas que experimenta o cabaleiro. A propia Morte pode interpretarse como unha alegoría da inevitabilidade do destino.

A pesar da súa temática seria e existencial, a película tamén contén momentos de humor e de beleza sinxela, como a escena dos cómicos. Por que cres que Bergman inclúe estes momentos?

Creo que Bergman introduce estes momentos para contrastar coa escuridade da morte e para mostrar que, incluso nos tempos máis difíciles, a vida segue ofrecendo momentos de alegría e de beleza. A escena dos cómicos, coa súa sinxeleza e a súa conexión co público, representa unha forma de resistencia ante a adversidade.

A escena da danza da morte ao final da película é unha imaxe moi poderosa e icónica. Que cres que representa esta secuencia?

A danza da morte simboliza a igualdade de todos ante a morte, sen importar o seu status social ou as súas crenzas. Todos, finalmente, son levados pola Morte na súa danza macabra.

A figura da Morte na película é moi diferente á representación tradicional. Como a describirías e que cres que simboliza?

A Morte en O sétimo selo non é só un espectro aterrador, senón tamén un interlocutor que escoita as preguntas do cabaleiro e que lle ofrece respostas ambiguas. Simboliza a inevitabilidade do final, pero tamén a posibilidade de atopar algún tipo de significado ou de consolo ante a morte.

A pregunta do cabaleiro sobre a existencia de Deus é un dos temas centrais da película. Cres que Bergman ofrece algunha resposta a esta pregunta?

Bergman non ofrece unha resposta definitiva. A película deixa a pregunta aberta, reflectindo a propia angustia existencial do ser humano ante o misterio da fe e da trascendencia. A busca do cabaleiro é máis importante que a propia resposta.

Derradeiro plano

O sétimo selo é unha obra mestra do cinema que nos invita a reflexionar sobre as grandes preguntas da existencia: a vida, a morte, a fe e a busca de significado nun mundo incerto. Un filme que, a través da súa beleza austera e do seu simbolismo poderoso, continúa desafiando e inspirando a espectadores de todo o mundo.