O que arde: beleza salvaxe entre lume e silencio

O Que Arde, estreada en 2019, é unha desas obras que non buscan explicar, senón deixar sentir. Oliver Laxe devolve a mirada ao rural galego, non desde a nostalxia, senón dende a ferida. Aquí, o silencio pesa máis ca o diálogo, e a paisaxe non é decorado: é personaxe, testemuña e sentencia. O pasado non pasa, a terra respira, e cada chispa —real ou simbólica— pode acender de novo a desconfianza. Porque hai veces en que a redención chega tarde. E outras, en que nunca deixa de ser necesaria.

Sinopse de O Que Arde

O Que Arde sitúase nas montañas do interior de Galicia e conta a historia de Amador Arias, un home de mediana idade que acaba de saír da cárcere tras cumprir condena por provocar un incendio forestal anos atrás. Amador regresa á súa aldea natal, onde vive coa súa anciá nai, Benedicta, e as súas dúas vacas.

A comunidade local recibe a Amador con desconfianza e resentimento, lembrando as consecuencias devastadoras do incendio que provocou. A súa presenza reabre vellas feridas e xera tensión nunha aldea marcada pola emigración e o envellecemento da poboación.

A vida de Amador e Benedicta transcorre lentamente, marcada pola rutina do traballo no campo e o silencio da soidade. Porén, a chegada dunha brigada forestal que se instala na aldea durante o verán para previr incendios altera a súa tranquilidade. Unha das brigadistas, Elena, establece unha relación particular con Benedicta, ofrecéndolle compañía e axuda.

A película explora a complexa relación entre Amador e a súa nai, o peso do pasado, o estigma social que sofre un pirómano e a conexión da comunidade coa natureza e o risco constante de incendios forestais nunha rexión vulnerable.O Que Arde é un filme contemplativo e atmosférico que reflexiona sobre a culpa, o perdón, a memoria e a forza dos lazos familiares nun contexto rural galego.

A contraluz: cousas que igual non sabías de O Que Arde

A película foi rodada integramente en Galicia, na provincia de Lugo. O director, Oliver Laxe, contou na súa maioría con actores non profesionais da zona, o que lle confire un gran realismo e autenticidade á película. Amador Arias está interpretado por Amador Arias, un veciño da zona que realmente estivo no cárcere por un delito similar.

A idea da película naceu dun encontro que Oliver Laxe tivo con Amador Arias na prisión de Monterroso. A súa historia e a súa personalidade impactaron profundamente ao director, que decidiu convertelo no protagonista da súa película.

As espectaculares escenas de incendios que aparecen na película foron reais, pero controladas e supervisadas por profesionais. O equipo de rodaxe traballou en colaboración con brigadas forestais para garantir a seguridade e capturar a intensidade do lume.

Aínda que é unha película galega, O Que Arde é unha coprodución entre España, Francia e Luxemburgo, o que facilitou a súa produción e distribución a nivel internacional.

A película tivo unha excelente acollida en numerosos festivais de cine internacionais, incluíndo o Festival de Cannes, onde gañou o Premio do Xurado da sección Un Certain Regard. Tamén recibiu varios premios Goya, incluíndo o de mellor actriz revelación para Benedicta Sánchez, que interpretaba á nai de Amador.

Cámara e acción!

Cando o lume non é só destrución, senón tamén metáfora do que non se di, do que arde por dentro, volvemos contar coa colaboración de Suso Álvarez, ollada sensíbel e presenza habitual nestas reflexións baixo a brétema. Nesta ocasión sentamos a falar de O que arde, unha película que observa sen xulgar, que se move entre o silencio, a terra e a ferida.

—Se tiveras que describir a sensación inicial ao contemplar a beleza austera e a atmosfera enigmática de O Que Arde, que elemento destacarías como o máis inmediato ou evocador?

Penso que o máis inmediato foi a sensación de inmersión nunha paisaxe viva e poderosa, case como un personaxe máis da historia. A maneira en que Laxe filma a natureza galega, cos seus verdes intensos e os seus silencios elocuentes, é realmente evocadora. Tamén me impactou a presenza enigmática de Amador, un home marcado polo seu pasado pero que transmite unha estraña calma. A película crea desde o principio unha atmosfera de contemplación e de misterio que te atrapa e te invita a reflexionar.

Precisamente esa conexión coa paisaxe e esa atmosfera enigmática son algunhas das claves do estilo de Oliver Laxe. Cres que a súa aposta por unha narrativa minimalista e por centrarse na observación visual e sonora é o que lle permite transmitir a esencia da historia e as emocións dos personaxes?

Sen dúbida. Laxe confía moito no poder das imaxes e dos sons para contar a súa historia. Hai poucos diálogos, pero cada plano, cada mirada, cada son da natureza ten un significado profundo. A lentitude do ritmo narrativo permítenos asimilar cada detalle, cada matiz da relación entre Amador e a súa contorna. Esta aposta pola contemplación e pola experiencia sensorial é o que fai que a película sexa tan inmersiva e que as súas emocións nos calen tan fondo.

Amador regresa á súa aldea tras cumprir condena por incendio provocado, e a súa presenza xera desconfianza e receo na comunidade. Como interpretas a reacción dos veciños? Cres que a película explora o tema do perdón e da reinserción?

A reacción dos veciños é comprensible nunha comunidade que viviu de preto a devastación do lume. Hai desconfianza, medo e resentimento cara a Amador, que é visto como unha ameaza latente. A película non ofrece respostas fáciles sobre o perdón e a reinserción. Amosa a dificultade de superar o estigma do pasado e de reconstruír a confianza nunha comunidade marcada pola traxedia. Sen embargo, tamén hai pequenos xestos de aceptación e de humanidade, especialmente na relación de Amador coa súa nai, que suxiren que a esperanza de redención aínda é posible.

A figura da nai de Amador, Benedicta, interpretada por Benedicta Sánchez, é un dos elementos máis conmovedores da película. Que representa ela na historia? Cal cres que é a natureza da súa relación con Amador?

Benedicta é o corazón da película, a personificación da resistencia e do amor incondicional. A súa relación con Amador é complexa e está marcada polo silencio e pola dor do pasado, pero tamén por un profundo afecto e unha lealdade inquebrantable. Ela representa a conexión coa tradición, coa terra e coa memoria dunha vida rural que está a desaparecer. A súa presenza serena e a súa mirada sabia transmiten unha forza e unha dignidade que contrastan coa desconfianza dos demais veciños. A súa relación con Amador é un faro de esperanza nun mundo marcado pola desolación.

O lume é un elemento omnipresente na película, tanto pola súa ausencia (tras o primeiro incendio) como pola súa ameaza constante. Que simboliza o lume en O Que Arde? É só un perigo ou ten tamén un significado máis profundo?

O lume é moito máis que un simple perigo na película. Representa a forza destrutiva da natureza, pero tamén a súa capacidade de renovación. As cinzas deixadas polo incendio fertilizan a terra e permiten que volva a brotar a vida. Creo que o lume simboliza a natureza cíclica da existencia, a constante danza entre a destrución e a creación. Tamén pode interpretarse como unha metáfora da culpa e da purificación, do pasado que queima e da posibilidade dun novo comezo.

Hai unha escena na película onde escoitamos o son do vento e das árbores dun xeito moi intenso. Que cres que pretende transmitir Laxe con esta atención á paisaxe sonora?

Creo que a atención á paisaxe sonora é fundamental para crear esa sensación de inmersión na natureza e para transmitir as emocións dos personaxes dun xeito sutil. O son do vento, o crepitar das ramas, o canto dos paxaros… todos estes sons evocan a presenza viva da natureza e a súa conexión coa vida dos habitantes da aldea. Tamén poden anticipar a chegada do perigo, a presenza invisible do lume que sempre está latente.

A presenza das vacas na película é constante e significativa. Que papel cres que xogan estes animais na historia? Simbolizan algo en particular?

As vacas forman parte da vida cotiá da aldea e representan a conexión coa terra e coa tradición agrícola. A súa presenza constante subliña o ritmo lento e pausado da vida rural e a dependencia dos habitantes da natureza para a súa subsistencia. Tamén poden simbolizar a inocencia e a vulnerabilidade ante a forza destrutiva do lume. A relación de Amador coas vacas, especialmente coa tenreira, amosa a súa capacidade para o afecto e a súa conexión co mundo natural.

O final da película é ambiguo e deixa ao espectador con moitas preguntas sen resposta. Que lectura fas dese final? Cres que hai esperanza para Amador e para a comunidade?

O final é deliberadamente aberto e creo que cada espectador pode interpretalo á súa maneira. A imaxe do lume no horizonte pode ser vista como unha ameaza que se repite, un ciclo de destrución que non ten fin. Pero tamén pode interpretarse como unha esperanza de renovación, como a posibilidade de que das cinzas volva a xurdir a vida. Creo que Laxe non quere darnos respostas fáciles, senón invitarnos a reflexionar sobre a complexidade da culpa, do perdón e da relación entre o ser humano e a natureza.

O Que Arde é unha película que, a pesar da súa austeridade, deixa unha marca profunda no espectador. Que cres que a fai tan especial e por que cres que merece ser vista por máis xente?

Penso que a súa especialidade reside na súa honestidade, na súa beleza visual e na súa capacidade para abordar temas complexos dun xeito sutil e poético. Laxe consegue crear unha experiencia cinematográfica única que nos conecta coa natureza, coa nosa propia humanidade e coas nosas responsabilidades cara ao medio ambiente. É unha película que nos fai pensar e sentir, que nos lembra a forza da nosa terra e a importancia de coidala. Creo que aqueles que buscan un cine que vaia máis alá do simple entretemento atoparán en O Que Arde unha obra de arte poderosa e conmovedora.

Derradeiro plano

Entrevistador: O Que Arde é unha contemplación poética e poderosa sobre a beleza e a brutalidade da natureza, sobre a culpa e a posibilidade de redención, e sobre a complexa relación entre o ser humano e a súa terra. Un filme que nos invita a escoitar o silencio do bosque e a reflexionar sobre o noso papel nun mundo en constante cambio.

Grazas por acompañarnos nesta profunda reflexión sobre O Que Arde en «Reflexións baixo a Brétema». Até a próxima.