O ADN de Bon Jovi: rock de estadio, himnos e raíces

Houbo un tempo, alá polos anos 80, en que o osíxeno do planeta parecía cheirar a laca e as listas de éxitos estaban dominadas por tipos duros con corazón brando e guitarristas que facían solos quilométricos mentres o vento (dun ventilador estratéxicamente colocado) axitaba as súas melenas permanentadas. Nese ecosistema, Bon Jovi non eran uns máis: eran os reis. Pero ollo, non os confundamos só coa brillantina e os pantalóns de coiro axustados. Debaixo desa fachada de estrelas do rock feitas á medida de MTV, latexaba un corazón obreiro made in Nova Jersey, e iso, amigos, marca carácter. Bon Jovi foron os fillos bastardos (e millonarios) de Bruce Springsteen e Aerosmith, os cuñados amables de Mötley Crüe, os heroes do AOR (Album Oriented Rock) que conseguiron que ata a túa tía cantase iso de «Woah, we’re half way there / Woah-oh, livin’ on a prayer!». Analizar o seu ADN é entender a fórmula (case) perfecta do rock de estadio.

Contexto: os heroes da clase traballadora que conquistaron MTV

Nova Jersey, principios dos 80. Un rapaz italoamericano con boa planta, sorriso profidén e unha ambición desmedida chamado John Francis Bongiovi, Jr. soña con triunfar na música. Non vén da escena punk de Nova York nin do heavy metal máis escuro de Los Ángeles. Vén da mesma terra que o Boss, Bruce Springsteen, e iso nótase. A súa música, desde o principio, fala de currelas, de amores frustrados, de soños de escapar da rutina… pero cunha diferenza clave: Bon Jovi envolveron esas historias nun son máis puído, máis melódico, máis pensado para as radiofórmulas e, sobre todo, para a nacente e todopoderosa MTV.

A explosión de Slippery When Wet en 1986 coincidiu co apoxeo da canle musical. Os seus videoclips, coidadamente producidos, amosaban unha banda enerxética, atractiva, que conectaba igual co público masculino que co feminino (algo non tan habitual no hard rock da época). Convertéronse no paradigma do arena rock: cancións deseñadas para ser coreadas por miles de persoas en estadios xigantescos, con refráns pegadizos, riffs de guitarra memorables e baladas que acendían chisqueiros (ou móbiles, hoxe en día). Souberon atopar o punto exacto entre o hard rock accesible, o pop melódico e unha imaxe impecable. Non inventaron a pólvora, pero prendéronlle lume coma ninguén.

O mapa xenético: manual de instrucións para rebentar estadios

De onde vén ese son tan característico? Bon Jovi foron alumnos aplicados de varias escolas, e souberon mesturar as leccións maxistralmente.

A sombra (bendita) de Springsteen: o xefe manda

É imposible entender a Bon Jovi sen mirar a Bruce Springsteen. A conexión é xeográfica (ambos de Nova Jersey), temática (historias de clase traballadora, loita diaria, busca dun futuro mellor) e ata espiritual. Jon Bon Jovi nunca ocultou a súa admiración polo Boss. Cancións como Born to Run ou Thunder Road resoan nas narrativas de personaxes como Tommy e Gina en Livin’ on a Prayer. Iso si, Bon Jovi traduciu esa épica da rúa a unha linguaxe máis directa, menos poética quizais, pero cunha capacidade innegable para converterse en himno xeracional. É o Springsteen pasado polo filtro do hard rock melódico e a produción ochenteira.

Os pais do rock de masas: Aerosmith, Kiss e a escola dos 70

O son de Bon Jovi bebe directamente do hard rock e o arena rock dos anos 70 e principios dos 80. A chulería e o pouso bluesy de Aerosmith están presentes (Richie Sambora, o guitarrista, tiña moito de Joe Perry). A actitude festiva e os himnos sinxelos e directos de Kiss tamén deixaron pegada, así como a súa concepción do rock como espectáculo. Bandas como Foreigner ou Journey foron clave na definición dese AOR (Album Oriented Rock) melódico, coa combinación de guitarras potentes, teclados atmosféricos e baladas épicas que Bon Jovi levou á súa máxima expresión. Incluso o power pop vitaminado de Cheap Trick pode verse como un antecedente nesa habilidade para facturar estribillos irresistibles dentro dun formato rock.

A guitarra con alma de blues (e laca): Sambora e os seus heroes

Unha parte fundamental do son Bon Jovi reside nas mans (e na melena) de Richie Sambora. Moito máis que un simple acompañante de Jon, Sambora era un guitarrista excepcional cun forte arraigo no blues rock. As súas influencias recoñecidas inclúen a Eric Clapton, Jeff Beck, Jimmy Page e o mencionado Joe Perry. Esa base bluesy engadía unha profundidade e unha alma aos solos e riffs que diferenciaba a Bon Jovi doutras bandas máis metálicas ou puramente pop da época. O uso do talk box en Livin’ on a Prayer, popularizado por Peter Frampton e Joe Walsh, é outro exemplo da súa capacidade para incorporar elementos clásicos do rock ao seu son.

O toque británico: Thin Lizzy, Queen e a épica controlada

Aínda que a base principal é americana, pódense rastrexar fíos británicos. Sambora era fan de Thin Lizzy, e aínda que Bon Jovi non abusaron das guitarras xemelgas, si hai unha certa querenza polas melodías de guitarra harmonizadas. A grandilocuencia e a capacidade para crear himnos coreables de Queen tamén puideron ser unha inspiración, aínda que Bon Jovi sempre mantivo os pés máis na terra (ou no asfalto de Nova Jersey).

O ingrediente secreto (non tan secreto): Desmond Child e a fórmula do éxito

Non se pode falar do ADN dos hits de Bon Jovi sen mencionar a Desmond Child. Este compositor e produtor foi o colaborador clave en moitos dos seus maiores éxitos (Livin’ on a Prayer, You Give Love a Bad Name, Bad Medicine…). Child era un mestre na construción de cancións pop perfectas, con estruturas infalibles e refráns deseñados para enganchar á primeira escoita. A súa achega foi crucial para puír o son de Bon Jovi e darlle ese acabado radiofónico que os catapultou ao estrelato mundial. Non era unha influencia artística no sentido tradicional, senón un socio estratéxico na factoría de hits.

Anatomía de tres himnos (con e sen permanén)

Imos ver como cristaliza todo isto nalgunhas das súas cancións máis emblemáticas.

Runaway (o DNI orixinal de 1984)

Do seu primeiro álbum homónimo. Aínda que a banda que gravou a canción era diferente (era basicamente Jon con músicos de sesión), Runaway xa contén moitos elementos do futuro son Bon Jovi. O protagonismo do teclado cun riff pegadizo é moi característico do AOR da época. A letra conta unha historia de alienación xuvenil cun ton que lembra vagamente a Springsteen. A estrutura é eficaz, o refrán é potente e a voz de Jon xa amosa ese rexistro agudo e apaixonado. É unha peza aínda algo inxenua, pero xa apunta maneiras. A semente do que viría despois xa estaba aí.

Livin’ on a Prayer (a oración que escoitou o mundo enteiro)

O himno por antonomasia. Segundo single de Slippery When Wet (1986) e a canción que os converteu en megaestrelas globais. Aquí todo funciona á perfección. A icónica liña de baixo inicial, o riff de guitarra co talk box de Sambora, a historia de Tommy e Gina (puro Springsteen suburbano loitando por saír adiante), a estrutura que vai crecendo en intensidade ata estoupar nun refrán simplemente explosivo… E a modulación final que eleva a canción aínda máis. Co-escrita con Desmond Child, é o exemplo perfecto da fórmula Bon Jovi: corazón obreiro + melodía AOR + produción impecable + un chisco de épica rock. Infalible.

Wanted Dead or Alive (o rockeiro como foraxido romántico)

Tamén de Slippery When Wet. Esta canción mostra unha faceta lixeiramente diferente. Comeza cunha guitarra acústica de 12 cordas que lle dá un aire folk-rock, case de western moderno. A letra xoga coa imaxe do músico de rock como un foraxido solitario na estrada («I’m a cowboy, on a steel horse I ride»). O solo de Sambora é puro blues rock, cheo de sentimento. Aínda que ten a estrutura dunha power ballad, mantén unha enerxía rockeira considerable. Aquí vese moi ben a influencia de Springsteen na narrativa e a capacidade de Sambora para brillar con luz propia. Demostra que Bon Jovi eran máis que refráns fáciles; tamén sabían crear atmosferas e contar historias con matices.

A descendencia do cardado: fillos pródigos do AOR?

Bon Jovi foron tan masivos que a súa influencia é, á vez, enorme e difusa. Non crearon un xénero novo nin romperon barreiras estilísticas como outros grandes, pero si perfeccionaron unha fórmula: a do hard rock melódico con atractivo universal. Abriron as portas (ou rebentáronas) para multitude de bandas que seguiron ese camiño nos anos 80 e principios dos 90: grupos de «hair metal» con máis querencia polo pop (como Def Leppard, aínda que estes xa viñan de antes, ou Poison), ou bandas de AOR que buscaban ese equilibrio entre guitarras potentes e melodías accesibles.

Quizais a súa maior influencia non foi tanto estilística como de actitude e modelo de negocio: demostraron que o hard rock podía ser un produto de consumo masivo sen perder (de todo) a súa identidade. Hoxe en día, ecos do seu son pódense atopar en certas bandas de rock melódico, pop-rock ou incluso no country rock máis comercial. Pero sobre todo, a súa influencia reside na propia permanencia. Poucas bandas daquela xeración souberon adaptarse e seguir enchendo estadios durante décadas como eles.

Curiosidades do xene de Nova Jersey

A historia de Bon Jovi ten os seus recunchos curiosos. Por exemplo, Jon traballou de rapaz nos famosos estudos Power Station de Nova York (propiedade do seu curmán Tony Bongiovi), onde varría o chan pero tamén puido ver gravar a xigantes como Queen ou os Rolling Stones e facer as súas propias maquetas nas horas mortas. A famosa portada de Slippery When Wet (unha bolsa de lixo mollada co nome escrito) foi unha solución de última hora despois de que a discográfica rexeitase a portada orixinal cunha rapaza cunha camiseta mollada, por considerala demasiado sexista para a época. Richie Sambora entrou na banda case de casualidade, tras presentarse a unha audición e impresionar a Jon coa súa habilidade e actitude. E si, Jon Bon Jovi tamén tivo unha carreira paralela como actor, con aparicións en películas e series como Ally McBeal ou Sexo en Nueva York, demostrando que o seu carisma traspasaba os escenarios.

Peche: máis alá da foto fixa dos 80 (e da laca)

É doado caer na caricatura ao falar de Bon Jovi: a laca, os refráns faciliños, o rock domesticado para todos os públicos… E algo diso hai, non o imos negar. Pero reducir a Bon Jovi só á súa estética ochenteira sería inxusto. Foron (e son) unha máquina perfectamente engraxada de facer cancións que conectan coa xente a nivel masivo. Souberon coller a épica da clase traballadora de Springsteen, a potencia do hard rock dos 70 e a intelixencia pop de colaboradores como Desmond Child, e mesturalo todo nun cóctel que, tres décadas despois, segue funcionando. Quizais o seu maior logro fose precisamente ese: poñerlle banda sonora aos soños e frustracións da xente común, aínda que fose a volume de estadio e con moita, moita laca. E iso, guste máis ou menos, ten o seu mérito.