A Whiter Shade of Pale: a bruma psicodélica de Procol Harum

Hai sons que son como máquinas do tempo. Ese órgano Hammond. Tan solemne, case relixioso, pero á vez cargado dunha melancolía fonda, case narcótica. Soa A Whiter Shade of Pale e, de súpeto, algo cambia na atmosfera. É coma se unha néboa fina e luminosa envolvese todo. Non importa que naceses décadas despois; esa melodía ten o poder de transportarte a un lugar fóra do tempo, ou quizais directamente ao epicentro daquel Verán do Amor de 1967. Foi a banda sonora dun soño colectivo, unha canción que parecía conter toda a euforia psicodélica, a experimentación e tamén a incipiente resaca dunha era que cría poder cambialo todo. Unha canción envolta nun misterio que aínda hoxe nos seduce.

Fade in: Bach, psicodelia e o verán de 1967

1967. Que ano! O Sgt. Pepper’s dos Beatles estaba a piques de estoupar, Monterey Pop definiría o espírito dunha xeración, a psicodelia florecía en Londres e San Francisco. O aire vibraba con novas ideas, novas cores, novos sons. E nese caldo de cultivo efervescente, un grupo practicamente descoñecido chamado Procol Harum lanza un single que o cambia todo. A Whiter Shade of Pale non soaba a nada que se fixese antes, e á vez, soaba estranamente familiar.

A xenialidade foi combinar a música de Gary Brooker, empapada de soul e R&B, coas letras surrealistas e literarias do poeta Keith Reid (que non era músico nin membro oficial da banda, pero si parte integral da súa identidade). E, sobre todo, incorporar a maxia de Matthew Fisher e o seu órgano Hammond M-102. Fisher, con formación clásica, teceu unha melodía descendente inspirada (consciente ou inconscientemente) en Johann Sebastian Bach –especialmente na súa Aria da Suite nº 3 en Re Maior («Aria na corda de Sol») e quizais no preludio coral Wachet auf, ruft uns die Stimme, BWV 645 («Esperta, chámanos a voz»). Esa fusión de Bach, rock psicodélico, soul e poesía hermética foi un golpe de xenio. Unha canción nacida para ser himno dunha época que buscaba transcender o cotián.

Anatomía dun soño: desmontando a palidez

Como funciona esta maxia sonora? Que elementos fan de A Whiter Shade of Pale unha canción tan hipnótica e atemporal?

O órgano celestial (e terrenal)

É, sen dúbida, o elemento definitorio. O son do Hammond de Matthew Fisher é maxestoso, case eclesiástico, pero á vez ten unha cualidade espectral, brumosa. A melodía inspirada en Bach dálle unha gravidade clásica, unha sensación de profundidade histórica que contrasta coa novidade da psicodelia. Non é só un acompañamento; é a voz principal xunto á de Brooker, creando un diálogo constante. É o gancho instantáneo, a atmosfera, a cor (ou a palidez) da canción. Un dos usos máis icónicos do órgano Hammond na historia da música popular.

A voz: soul branco na néboa

Gary Brooker canta cunha voz cargada de soul, pero contida, case cansa. Non hai alardes, só unha entrega emocional profunda que encaixa perfectamente coa atmosfera melancólica e lánguida da canción. A súa interpretación é clave para humanizar a solemnidade case abstracta do órgano. Narra as escenas surrealistas das letras de Reid cunha mestura de confusión, desexo e resignación. É unha voz que parece flotar nesa mesma néboa sonora que crea o órgano, engadindo unha calidez terrenal á maxestade case divina da música.

As letras: un soño ebrio e literario

«We skipped the light fandango / turned cartwheels ‘cross the floor…» As letras de Keith Reid son un enigma fascinante. Pintan escenas impresionistas dunha festa ou encontro onde a percepción está alterada (polo alcohol? polas drogas? pola emoción?). Hai imaxes poderosas e desconcertantes: o teito que voa, as dezaseis virxes vestais, Neptuno… E, por suposto, a frase do título: «Her face, at first just ghostly, turned a whiter shade of pale». Que significa exactamente? Reid sempre foi ambiguo, falando de influencias literarias, de conversas escoitadas, máis que dunha narrativa concreta. Esa ambigüidade poética é unha das grandes fortalezas da canción. Permite que cada oínte atope o seu propio significado, que se perda nese fluxo de imaxes oníricas sen necesidade de respostas claras. É poesía musicada, aberta á interpretación infinita.

Ritmo e estrutura: procesión onírica

A canción ten un tempo lento, case procesional. A batería (gravada polo músico de sesión Bill Eyden) e o baixo de David Knights marcan un pulso constante pero relaxado, que contribúe a esa sensación de suspensión temporal, de flotar nun soño. En canto a estrutura,  é relativamente sinxela (versos e un refrán que repite o título), pero a forma en que o órgano e a voz se entrelazan crea unha sensación de continuidade, de fluxo case ininterrompido. A produción de Denny Cordell é clave, creando ese son lixeiramente brumoso e atmosférico, onde os instrumentos parecen fundirse uns cos outros. Todo contribúe a crear unha experiencia auditiva inmersiva e hipnótica.

Perdida na néboa

Hai cancións que son pura enerxía, outras que son pura rabia, outras que son alegría desbordante. A Whiter Shade of Pale é outra cousa. É un estado de ánimo. Unha sensación. Cada vez que a escoito, síntome transportado a un lugar diferente, pero sempre é un lugar un pouco irreal, melancólico, fermoso. É como mirar a través dun cristal embazado unha escena que non acabas de comprender, pero que te atrae irremediablemente.

Non sei se fala dunha sedución, dunha viaxe psicodélica, dunha reflexión sobre a vida e a morte, ou de todo iso á vez. E sabes que? Non me importa. O seu poder non reside nunha mensaxe clara, senón na súa capacidade para evocar emocións complexas. Fálame da beleza da tristeza, do misterio das conexións humanas, da natureza efémera dos momentos. É unha canción que non busca respostas, senón que che invita a perderte nas súas preguntas, na súa atmosfera. É como un cadro impresionista feito son. E nesa indefinición, nesa palidez fermosa, atopo unha estraña forma de consolo e fascinación.

O himno imperecedoiro do Verán do Amor

O éxito de A Whiter Shade of Pale foi fulminante e global. Lanzada en maio de 1967, converteuse instantaneamente no himno non oficial dese verán lendario. Foi número 1 en ducias de países, vendendo millóns de copias e catapultando a Procol Harum á fama mundial da noite para a mañá. É unha das poucas cancións que poden presumir de ter vendido máis de 10 millóns de copias físicas.

O seu legado é inmenso. Abriu o camiño para o rock sinfónico e progresivo, demostrando que a fusión de elementos clásicos e rock podía ter un atractivo masivo. O son do órgano Hammond na música rock nunca volveu ser o mesmo despois desta canción. Foi versionada por centos de artistas (desde Annie Lennox ata Black Label Society) e segue a ser unha peza fixa nas emisoras de radio de clásicos de todo o mundo. Foi incluída no Salón da Fama dos Grammy e no Salón da Fama do Rock and Roll como unha das cancións que deron forma ao rock and roll. É máis que unha canción; é un fito cultural, un artefacto sonoro que encapsula perfectamente o espírito dunha época, pero que consegue transcenderla para seguir emocionando hoxe.

Fade out: máis alá da palidez

Hai cancións que intentan explicar o mundo. A Whiter Shade of Pale non o intenta. Simplemente, crea un mundo propio. Un mundo brumoso, melancólico, cheo de imaxes suxerentes e melodías inesquecibles. Invítanos a entrar nel, a perdernos por un intre, a sentir algo que quizais non podemos nomear pero que recoñecemos como verdadeiro. É a maxia dunha combinación irrepetible de talento, inspiración e contexto histórico. Unha desas raras xoias que brillan cunha luz pálida pero eterna no firmamento da música.