ELO: O universo sonoro de Jeff Lynne

Publicado el 02/03/2025 por Reflexións baixo a Brétema

Imaxinade por un momento que os Beatles da época do Sgt. Pepper’s e Magical Mystery Tour, no cumio da súa experimentación psicodélica e orquestral, fosen abducidos por unha xigantesca nave espacial. E que dentro desa nave, ademais de luces estroboscópicas e androides, máis ou menos, amables, houbese unha orquestra filarmónica completa e un productor obsesionado co Wall of Sound de Phil Spector e as harmonías vocais dos Beach Boys.

O resultado desa improbable fusión cósmico-musical sería algo moi, moi parecido á maxia sonora da Electric Light Orchestra. Porque a ELO non era exactamente unha banda de rock no sentido tradicional; era o vehículo para a visión totalizadora dun xenio discreto chamado Jeff Lynne. Un universo onde o pop máis infeccioso se vestía de frac orquestral, onde os riffs de Chuck Berry convivían con pasaxes de Beethoven e onde a melancolía de Roy Orbison se envolvía en celofán futurista e purpurina glam. Un son tan característico que o recoñeces ao instante, aínda que a cara do seu artífice che resulte vagamente familiar.

A orquestra persoal de Jeff Lynne

A historia da ELO é, en gran medida, a historia de Jeff Lynne. Nacido en Birmingham, este músico multiinstrumentista, compositor, cantante e productor foi o corazón, cerebro e alma do proxecto desde case o seu inicio ata hoxe. A idea orixinal xurdiu a finais dos anos 60, cando Lynne, xunto con Roy Wood e Bev Bevan, todos membros da notable banda de rock psicodélico/progresivo The Move, decidiron levar a experimentación un paso máis aló.

A misión declarada era ambiciosa: «continuar onde o habóan deixado os Beatles», integrando instrumentos clásicos (violíns, violonchelos, instrumentos de vento) non como un simple adorno, senón como parte fundamental dunha banda de rock. Roy Wood abandonou o barco tras o primeiro disco para formar Wizzard (máis orientados ao glam rock puro), deixando a Lynne ao mando absoluto da nave ELO, con Bev Bevan na batería como fiel escudeiro.

A evolución foi meteórica. Os primeiros álbums (The Electric Light Orchestra/No Answer, 1971; ELO 2, 1973) aínda mostraban un pouso máis experimental e progresivo, con temas longos e arranxos densos. Pero axiña Lynne foi afinando a súa fórmula, simplificando as estruturas (sen perder a complexidade dos arranxos) e potenciando o seu innato talento para a melodía pop perfecta.

A mediados dos 70, coa formación xa máis estable (incluíndo pezas clave como o teclista Richard Tandy, o baixista Kelly Groucutt e os violinistas Mik Kaminski e Hugh McDowell), a ELO converteuse nunha das bandas máis grandes do planeta. Álbums como Eldorado (1974), Face the Music (1975), A New World Record (1976), o dobre Out of the Blue (1977) e Discovery (1979) xeraron unha avalancha de éxitos mundiais que definiron a banda sonora da década. Eran omnipresentes na radio, vendían millóns e os seus espectáculos en directo, coa icónica nave espacial sobre o escenario e raios láser, eran pura fantasía audiovisual.

O son ELO era inconfundible: guitarras rockeiras mesturadas con seccións de corda arrebatadoras, pianos clásicos e sintetizadores futuristas, baterías potentes e, sobre todo, a voz nasal pero melódica de Lynne e esas harmonías vocais superpostas ata o infinito. Todo envolto nunha produción meticulosa, densa e brillante, obra do propio Lynne.

Non obstante, co cambio de década e a chegada do punk e a new wave, o son grandioso e producido de ELO empezou a ser visto por algúns como excesivo ou anticuado, especialmente tras a súa incursión no disco con Discovery (alcumado «Disco Very» por algúns críticos).

Tras o álbum Secret Messages (1983) e Balance of Power (1986), Lynne disolveu definitivamente a banda para centrarse na súa exitosa carreira como productor, traballando con lendas como George Harrison, Tom Petty, Roy Orbison (revitalizando a súa carreira), Ringo Starr, Paul McCartney e formando parte do supergrupo Traveling Wilburys. Nas últimas décadas, Lynne resucitou o nome de ELO (agora oficialmente «Jeff Lynne’s ELO«) para novos discos e xiras triunfais, demostrando que a maxia da súa música segue intacta e conectando con novas xeracións.

O mapa de influencias (O ADN): Unha constelación de xenes sonoros

A Electric Light Orchestra non se entende só polas súas influencias ou pola visión global de Jeff Lynne. A verdadeira maxia reside en como esas referencias se cristalizan en cancións concretas, en pequenas obras mestras que condensan ambición sinfónica e pegada pop con precisión de reloxeiro e exuberancia barroca. O universo ELO está feito de detalles: vocoders que falan, cordas que bailan, coros que se multiplican coma ecos nunha nave espacial, e melodías que semellan caídas do ceo.

Entremos, pois, no laboratorio sonoro de Jeff Lynne e viaxemos a través de tres momentos estelares que definen o ADN musical da Electric Light Orchestra.

The Beatles: O sol central (1966-1970)

É imposible esaxerar a influencia dos Fab Four en Jeff Lynne e ELO. Pero non dos Beatles do Cavern Club, senón dos Beatles de estudo, os da segunda metade da súa carreira. Revolver, Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, Magical Mystery Tour, The Beatles (o Álbum Branco) e Abbey Road son a pedra Rosetta para entender a ELO. Lynne non só admiraba as súas melodías e harmonías vocais, senón tamén a súa audacia experimental, o uso innovador do estudio de gravación e, por suposto, os arranxos orquestrais de George Martin.

Escoita as progresións de acordes (eses acordes diminuídos e aumentados tan Beatle), as liñas de baixo melódicas á Paul McCartney, as texturas psicodélicas, os cambios inesperados dentro das cancións, as harmonías vocais en cascada… todo iso está no ADN de ELO. Cancións como Mr. Blue Sky parecen un fillo perdido de A Day in the Life e Penny Lane . Lynne máis tarde cumpriría o soño de traballar directamente cos seus heroes (produciu aos ex-Beatles e formou os Traveling Wilburys con George Harrison), pechando o círculo de forma maxistral.

Phil Spector: A muralla de son orquestral

Se George Martin foi o modelo para a integración elegante de orquestra e pop, Phil Spector foi a inspiración para a grandiosidade e a densidade sonora. O famoso Wall of Sound de Spector, con esas capas e capas de instrumentos dobrados, percusións atronadoras e unha reverberación case catedralicia, fascinou a Lynne. ELO adaptou esa filosofía á era do estéreo e do rock de estadio. As súas producións son densas, cheas de detalles, con múltiples capas de voces, guitarras, teclados e, por suposto, a omnipresente sección de corda, todo mesturado para crear un son masivo e envolvente. Escoita a produción de temas como Livin’ Thing ou Telephone Line: iso é puro Spector pasado polo filtro dos 70.

Roy Orbison: O drama e a melancolía vocal

Outro dos grandes heroes de Jeff Lynne foi Roy Orbison. Admiraba esa voz case operística, capaz de transmitir unha emoción desgarradora, e esas cancións que eran como mini-dramas musicais con arranxos crescentes e atmosferas cinematográficas (Crying, In Dreams). A influencia nótase na propia forma de cantar de Lynne nalgunhas cancións, nesa melancolía subxacente mesmo nos temas máis alegres, e na tendencia a construír as cancións cara a clímax emocionais apoiados pola orquestra. A colaboración posterior en Mystery Girl (incluíndo o éxito You Got It) foi un dos puntos álxidos da carreira de ambos.

The Beach Boys: Harmonías vocais celestiais

Se as melodías e estruturas eran Beatles, as complexas e exuberantes harmonías vocais de ELO teñen unha débeda clara cos Beach Boys, especialmente co xenio de Brian Wilson na época de Pet Sounds. Esa forma de apilar voces, creando texturas case corais, eses «oohs» e «aahs» que flotan sobre a música… Lynne era un mestre niso, e Richard Tandy a miúdo contribuía con harmonías clave. Escoita atentamente os coros de Mr. Blue Sky ou Sweet Talkin’ Woman.

Chuck Berry: O chasis rock ‘n’ roll

Baixo toda a pompa e circunstancia orquestral, moitas cancións de ELO teñen unha estrutura de rock and roll clásico que vén directamente de Chuck Berry (a miúdo vía The Beatles ou The Rolling Stones). Riffs sinxelos de guitarra, progresións de tres acordes, ritmos bailables… Lynne nunca esqueceu as raíces. Roll Over Beethoven (a súa famosa versión) é a homenaxe máis explícita, pero esa base nótase en moitos outros temas, como a enerxía de Do Ya ou Don’t Bring Me Down.

Glam Rock: Purpurina e estribillos infecciosos

ELO emerxeu en plena era do glam rock británico, e aínda que a súa imaxe non era tan andróxina ou extravagante como a de Bowie ou Marc Bolan, a súa música compartía moitos elementos: o gusto polos estribillos grandes e pegadizos, os ritmos marcados (ás veces case un stomp), a produción brillante e un certo aire de artificio e escapismo. Bandas como T. Rex, Slade ou Wizzard (a banda de Roy Wood tras deixar ELO) eran contemporáneas e compartían ese espírito de pop maiúsculo e festivo.

Rock progresivo: Ambición e experimentación

Como mencionamos, os inicios de ELO estaban máis próximos ao rock progresivo. Influencias de bandas como The Moody Blues (pioneiros na fusión de rock e orquestra), King Crimson ou mesmo Frank Zappa pódense detectar nos seus primeiros traballos. Temas máis longos, pasaxes instrumentais complexas, letras máis escuras ou conceptuais, un uso máis experimental dos instrumentos clásicos (o violonchelo «serrado» de 10538 Overture). Aínda que Lynne pronto virou cara ao pop, esa ambición estrutural e sonora permaneceu nos seus complexos arranxos.

Música clásica: O arsenal orquestral

A influencia é directa e obvia. Non só polo uso extensivo de violíns, violonchelos, contrabaixos e instrumentos de vento, senón tamén polos propios arranxos, que a miúdo teñen unha calidade sinfónica. Richard Tandy, co seu arsenal de teclados (piano, Clavinet, Mellotron e sobre todo o Minimoog), a miúdo emulaba ou complementaba as texturas orquestrais. Ás veces, Lynne ata se permitía citar directamente a compositores clásicos, como na súa icónica versión/reinvención de Roll Over Beethoven que interpola fragmentos da Quinta Sinfonía de Beethoven.

Disco: Adaptación á pista de baile

A finais dos 70, era imposible ignorar a febre da música disco. Moitas bandas de rock intentaron adaptarse con resultados desiguais. ELO abrazou o ritmo en Discovery (1979). Temas como Shine a Little Love ou Last Train to London teñen un claro pulso disco, con liñas de baixo sincopadas e ritmos four-on-the-floor. Non obstante, Lynne conseguiu manter intacta a identidade sonora de ELO, coas súas melodías, harmonías e arranxos característicos. Foi unha adaptación intelixente que lles proporcionou algúns dos seus maiores éxitos, aínda que alienou a algúns fans e críticos.

The Move: O campo de probas

A banda anterior de Lynne, Wood e Bevan foi crucial. Especialmente no seu último álbum, Message from the Country (1971), xa se escoitan moitos dos elementos que definirían a ELO: a mestura de rock potente con arranxos orquestrais, as melodías pop brillantes, a produción coidada. Foi o caldo de cultivo perfecto para a gran visión de Lynne.

Análise de temas clave: Tres movementos da sinfonía ELO

Nese microcosmos sonoro, cada canción é unha cápsula que contén toda a alquimia de Lynne. Entremos, pois, no seu laboratorio musical e viaxemos a través de tres momentos estelares que definen o ADN da Electric Light Orchestra.

10538 Overture (The Electric Light Orchestra/No Answer, 1971)

O Big Bang da ELO. A primeira canción que gravaron, orixinalmente pensada como cara B para The Move. É fascinante escoitala hoxe, porque contén o xerme de todo o que viría despois, pero nun estado máis cru e escuro. O elemento máis distintivo é ese riff pesado e repetitivo de violonchelo, tocado por Roy Wood coma se estivese a serrar metal, que lle dá un aire case industrial e ameazante. A produción é densa, case claustrofóbica, coa voz de Lynne filtrada e distorsionada.

Hai guitarras acústicas e eléctricas, unha batería potente e capas de instrumentos de corda que crean unha atmosfera opresiva. Aínda que ten unha estrutura de canción pop debaixo, o tratamento sonoro é experimental, case psicodélico e con claras tinguiduras progresivas. É unha «obertura» no sentido literal: anuncia a chegada de algo novo e diferente, a fusión audaz de rock e orquestra, pero aínda buscando a súa forma definitiva. Non soa exactamente ao ELO que conquistaría o mundo, pero a semente está aí.

Mr. Blue Sky (Out of the Blue, 1977)

Isto é ELO no seu cénit absoluto de optimismo contaxioso e artesanía pop sublime. Unha das cancións máis ledas xamais escritas, unha explosión de sol despois da chuvia. A estrutura é maxistral: comeza cun repiqueteo de piano e a voz de Lynne case en solitario, para logo estalar nun torrente de son coa entrada da batería, o baixo, as guitarras acústicas rasgueadas e, por suposto, as cordas e os coros celestiais. A melodía principal é irresistible, pura felicidade concentrada en notas.

As harmonías vocais son incriblemente complexas, un tributo aos Beach Boys e aos Beatles. A canción está chea de detalles marabillosos: os cambios de ritmo, os efectos de son (como o timbre de teléfono), a sección intermedia onde a orquestra toma o protagonismo cun aire case de banda sonora de Disney, o uso do vocoder na coda (Please turn me over, indicando o final da cara do LP) e o final apoteósico con toda a orquestra e os coros a pleno rendemento. É unha demostración do control absoluto de Lynne sobre a produción e a composición, creando unha peza que é á vez complexa e accesible, unha sinfonía de peto que segue a poñer un sorriso na cara de quen a escoita case 50 anos despois.

Don’t Bring Me Down (Discovery, 1979)

Un xiro sorprendente e un dos seus maiores éxitos. Despois de anos definidos polas súas seccións de corda, Lynne decide prescindir delas nesta canción. O resultado é un tema moito máis directo, cru e rockeiro, case premonitorio da new wave que estaba a piques de estoupar. O elemento máis característico é ese ritmo pesado e machacón. Aínda que soa case a caixa de ritmos, en realidade é un loop de cinta editado a partir dunha pista de batería real de Bev Bevan (sacada doutra canción e ralentizada), unha técnica de estudio innovadora para a época. Sobre esa base implacable, Lynne constrúe un riff de guitarra sinxelo pero potente e canta cunha enerxía máis agresiva do habitual. As harmonías vocais seguen aí, pero son máis simples e directas.

A pesar da ausencia de cordas, segue soando inconfundiblemente a ELO grazas á melodía, a produción coidada e a voz de Lynne. A letra é un desafogo contra alguén que o deprime, e a palabra inintelixible que berra Lynne no coro («Grooss!» ou «Grroosj!») converteuse nunha das súas marcas rexistradas (aparentemente era unha palabra inventada para encher o oco, que soaba ben foneticamente). Don’t Bring Me Down demostrou que ELO podía rockear duro sen a súa orquestra e conectar cun público máis amplo, aínda que fose a costa de simplificar (relativamente) a súa proposta.

As súas influencias actuais: O eco da nave espacial

Aínda que o son de ELO é tan persoal e ligado á figura de Jeff Lynne que é difícil de replicar, o seu eco resoa en diversas correntes musicais posteriores:

Power pop: O legado máis claro está no power pop, ese xénero que busca a canción pop perfecta con guitarras enerxéticas e melodías Beatle-escas. Bandas como Jellyfish, Fountains of Wayne, ou The Posies mostran esa mesma devoción pola melodía, as harmonías e a produción coidada, aínda que sen a mesma escala orquestral.
Pop sinfónico / Chamber Pop: Artistas contemporáneos que integran arranxos orquestrais complexos na súa música pop ou indie teñen unha débeda, consciente ou non, con ELO. Pensemos na grandiosidade dalgúns temas de Arcade Fire, nos arranxos de corda de The Last Shadow Puppets, ou na produción exuberante de artistas como Father John Misty. ELO normalizou a idea da orquestra como parte integral do son pop-rock.
Synth-Pop e New Wave: A ELO, especialmente na súa última etapa, fixo un uso extensivo e maxistral dos sintetizadores (cortesía de Richard Tandy). Ese son pulido, as melodías pegadizas e a estética lixeiramente futurista puideron influír nalgúns artistas de synth-pop dos 80.
Britpop: A reverencia polos Beatles e o gusto polas melodías pop clásicas que caracterizou ao Britpop dos 90 tamén conectou con ELO. Noel Gallagher (Oasis) declarouse fan, e bandas como Supergrass amosaron ocasionalmente unha exuberancia nos arranxos que podía lembrar á ELO.
Produción musical: O «son Jeff Lynne» –esa produción densa, brillante, chea de capas, con baterías potentes e voces perfectamente harmonizadas– converteuse nunha marca rexistrada e influíu a moitos productores, tanto a través dos discos de ELO como do seu traballo con outros artistas lendarios. Wayne Coyne de The Flaming Lips dixo unha vez que aspiraban a soar como «unha mestura entre ELO e Black Sabbath», destacando a influencia da produción de Lynne.
Sampling e versións: A súa música tamén foi revisitada. Daft Punk sampleou «Evil Woman» no seu tema «Face to Face». Outras bandas fixeron versións dos seus éxitos, mantendo viva a chama.

A utopía pop dun xenio discreto

A Electric Light Orchestra foi moito máis que unha banda; foi a materialización sonora da desbordante imaxinación musical de Jeff Lynne. Unha utopía pop onde os ecos dos Beatles se atopaban con sinfonías wagnerianas, onde o rock and roll máis básico se vestía de gala espacial e onde a melancolía podía soar gloriosamente optimista. Poden acusalo de excesivo, de barroco, de levar a produción ata límites case inhumanos, ata de cursi nalgúns momentos.

Pero se escarvamos baixo as capas e capas de violonchelos, sintetizadores e harmonías vocais, o que atopamos no corazón de ELO son cancións. Cancións pop perfectas, cunha artesanía melódica e estrutural que resiste o paso do tempo e das modas. Jeff Lynne non só continuou onde o deixaron os Beatles; construíu o seu propio universo sonoro, detallado e brillante como unha xoia barroca flotando no espazo exterior. E iso, meus amigos, é unha maxia que transcende calquera etiqueta ou prexuízo. A nave espacial aterrou hai tempo, pero a súa música segue a orbitar nas nosas playlists.