The Mirror: memoria, tempo e alma en Tarkovsky

Hai filmes que non se ven, senón que se lembran. The Mirror, dirixido por Andrei Tarkovsky en 1975, non é unha historia ao uso, senón un fluír de emocións, imaxes e preguntas que se mesturan como soños esvaradíos. Sen unha trama convencional nin respostas claras, a película abre unha fenda no tempo e convídanos a mirar cara atrás —non para comprender, senón para sentir. Entre a guerra e a infancia, entre o amor e o silencio, entre o recordo e a perda, Tarkovsky constrúe un retrato íntimo que é tamén colectivo. E ao facelo, ensínanos que a memoria é un espello roto onde cada fragmento devolve unha verdade distinta.

Sinopse de The Mirror

The Mirror é unha película non lineal e profundamente persoal que reflexiona sobre a vida do director Andrei Tarkovsky a través de recordos fragmentados, soños e imaxes poéticas. A película non segue unha trama convencional, senón que presenta unha serie de escenas e momentos desordenados no tempo, que se entrelazan para crear unha meditación sobre a infancia, a familia, a guerra, a natureza e o paso do tempo.

A figura central é un home chamado Alexei, do que nunca vemos o rostro na súa idade adulta. A súa voz en off acompaña a película, compartindo os seus pensamentos e recordos. Vemos imaxes da súa infancia antes e durante a Segunda Guerra Mundial, a súa relación coa súa nai (interpretada por Margarita Terekhova tanto de moza como de anciá), o seu pai (o poeta Arseny Tarkovsky, cuxos poemas se escoitan na película) e a súa esposa Natalia.

A película utiliza unha rica simboloxía e unha cinematografía evocadora para explorar temas como a memoria, a identidade, a conexión entre as xeracións e a influencia do pasado no presente. Mestura imaxes en cor con secuencias en branco e negro, metraxe de arquivo e escenas oníricas, creando unha experiencia cinematográfica única e profundamente subxectiva. The Mirror é unha obra mestra do cine de autor que invita á introspección e á reflexión sobre a propia existencia.

A contraluz: cousas que igual non sabías de The Mirror

The Mirror é considerada a película máis autobiográfica de Andrei Tarkovsky. Moitas das escenas e dos recordos que se presentan na película están directamente inspirados na súa propia vida, na súa infancia e nas súas relacións familiares.

O pai do director, Arseny Tarkovsky, foi un recoñecido poeta. Varios dos seus poemas son recitados ao longo da película, engadindo unha capa adicional de significado e conexión persoal á obra.

A pesar de ser a figura central da película, nunca vemos o rostro do protagonista, Alexei, na súa idade adulta. Escoitamos a súa voz en off, pero a cámara sempre se centra noutros personaxes ou en detalles simbólicos.

A actriz Margarita Terekhova interpreta tanto á nai de Alexei de moza como de anciá, creando unha conexión visual e emocional entre as diferentes etapas da vida do protagonista.

The Mirror desafía as convencións narrativas tradicionais ao non seguir unha liña temporal lineal. A película avanza e retrocede no tempo, mesturando recordos, soños e reflexións dunha forma que se asemella ao funcionamento da memoria humana.

Cámara e acción!

Coma en cada travesía onde o cinema se volve experiencia íntima, contamos coa colaboración de Suso Álvarez, ollada atenta e voz amiga deste espazo, que nos axuda a afondar nas capas máis fondas do relato cinematográfico. Nesta ocasión, sentamos a conversar sobre The Mirror, a obra máis persoal de Tarkovsky, onde a memoria non é só lembranza, senón tempo feito carne, imaxe e alento.

—Ola de novo Suso. Se tiveras que describir a sensación inicial ao contemplar a beleza enigmática e a estrutura non lineal de The Mirror, que elemento destacarías como o máis inmediato ou evocador?

O máis inmediato foi a sensación de estar entrando nun fluxo de conciencia, nunha corrente de imaxes e recordos que non seguían unha lóxica narrativa convencional. A beleza das imaxes, a súa carga simbólica e a atmosfera onírica creaban unha experiencia cinematográfica moi persoal e evocadora.

The Mirror caracterízase pola súa estrutura non lineal e pola mestura de diferentes tempos e memorias. Como cres que esta estrutura afecta á nosa experiencia como espectadores?

Esta estrutura obriga ao espectador a participar activamente na construción do significado da película. Non se nos presenta unha historia lineal, senón fragmentos de recordos, sensacións e reflexións que debemos conectar para intentar comprender a experiencia do protagonista.

A figura da nai é central na película, aparecendo en diferentes momentos da vida do protagonista. Que cres que representa a nai na historia?

A nai parece representar a figura arquetípica da nai, a fonte da vida, do amor e da memoria. As súas aparicións en diferentes épocas da vida do protagonista suxiren a influencia perdurable da infancia e dos lazos familiares na formación da identidade.

Tarkovsky utiliza unha gran cantidade de simbolismo e de imaxes poéticas na película. Podes destacar algún símbolo que che pareza especialmente significativo?

Hai moitos símbolos significativos, como a auga, o vento, os paxaros… A auga, por exemplo, aparece en moitas escenas e pode simbolizar a fluidez da memoria, o paso do tempo ou a purificación. O vento pode representar o movemento, o cambio ou a presenza do espírito.

A película incorpora imaxes de arquivo de momentos históricos de Rusia. Como cres que estas imaxes se relacionan coas memorias persoais do protagonista?

As imaxes de arquivo establecen unha conexión entre a historia persoal do protagonista e a historia colectiva de Rusia. Sugiren que as nosas vidas individuais están entrelazadas coas grandes correntes históricas e que as experiencias persoais se ven influenciadas polos acontecementos do mundo.

A banda sonora da película, con música clásica e poemas recitados, é moi importante. Como cres que a música e a poesía contribúen á atmosfera e á mensaxe da película?

A música clásica e a poesía engaden unha dimensión lírica e emocional á película. Mentres  a música intensifica as sensacións e os estados de ánimo,  os poemas recitados ofrecen unha reflexión máis directa sobre os temas da memoria, do amor e da perda.

A escena do incendio na casa é unha imaxe moi poderosa e recorrente na obra de Tarkovsky. Que cres que simboliza o lume nesta película?

O lume pode simbolizar a paixón, a destrución, a purificación ou a transformación. Na película, a súa presenza constante pode aludir á intensidade das emocións, á fragilidade da memoria ou á necesidade de deixar atrás o pasado.

 As escenas da infancia do protagonista son moi evocadoras e están cheas de detalles sensoriais. Que cres que Tarkovsky quere transmitir sobre a importancia da infancia na formación da identidade?

Tarkovsky parece querer mostrar que a infancia é unha etapa fundamental na formación da nosa identidade e que as experiencias vividas durante a nenez deixan unha pegada imborrable na nosa memoria e na nosa maneira de ver o mundo.

O final da película, coa imaxe da nai máis nova, ofrece unha sensación de circularidade e de conexión coas orixes. Que lectura fas deste derradeiro momento?

Ese final suxire un retorno ás orixes, á fonte da vida e da memoria. A imaxe da nai máis nova simboliza a continuidade e a conexión entre as diferentes xeracións.

Derradeiro plano

The Mirror é unha obra cinematográfica única e desafiante que nos invita a mergullarnos no mundo subxectivo da memoria e a reflexionar sobre a complexidade da experiencia humana. Un filme que, a pesar da súa natureza fragmentada, posúe unha beleza poética e unha profundidade emocional que perduran no tempo.

Grazas por acompañarnos nesta profunda reflexión sobre The Mirror en Reflexións baixo a Brétema. Até a próxima.